Pre-Mortem: Chúng có nhất thiết phải đau mới có bài học?

“Thất bại là mẹ thành công.”

Chúng ta học nhanh nhất từ những nỗi đau: trượt kỳ thi, mất tiền, tan vỡ tình cảm… Những thất bại ấy để lại bài học, nhưng cũng đi kèm với tổn thương.

Thực tế là: càng mất mát nhiều, ta càng cần thời gian để hồi phục. Vậy tại sao phải chờ “nó xảy ra” rồi mới học được điều gì đó? Tại sao không thử tưởng tượng “nếu điều đó thất bại…” ngay từ khi ta còn đang chuẩn bị?

Pre-Mortem là gì?

Pre-Mortem dịch nôm na là “giả lập một cái chết” là phương pháp tưởng tượng trước viễn cảnh xấu nhất có thể xảy ra với một kế hoạch, dự án hoặc mối quan hệ,…

“Giả sử điều bạn đang làm hoàn toàn thất bại, thật thảm hại. Vậy lý do thất bại là gì?”

Hãy cảm nhận một chút nỗi đau của thất bại tưởng tượng đó. Rồi từ đó, bạn quay lại hiện tại và lên kế hoạch để ngăn cản kịch bản ấy trở thành sự thật.

Phương pháp thực hành Pre-Mortem

  1. Chọn một dự án, kế hoạch, hoặc quyết định quan trọng. (Khởi nghiệp? Mối quan hệ? Một kỳ thi? Một chuyến đi?,…)
  2. Đặt giả thuyết: “Điều này đã thất bại. Thất bại hoàn toàn.” → Hãy mô tả thất bại đó như thể nó đã xảy ra.
  3. Liệt kê những lý do có thể khiến nó thất bại. → Càng chi tiết càng tốt: chủ quan, thiếu chuẩn bị, kỳ vọng không thực tế, bỏ qua rủi ro,…
  4. Lập kế hoạch hành động để giảm thiểu hoặc loại bỏ các nguy cơ đó.

Pre-Mortem hữu ích trong những tình huống nào?

Trong tình yêu và các mối quan hệ:

Hai người có thể cùng nhau tưởng tượng viễn cảnh chia tay, không phải để bi quan, mà để hiểu rõ điều gì có thể khiến tình cảm rạn nứt. Đây có thể là dịp để chia sẻ kỳ vọng, thói quen chưa ổn hoặc nhu cầu chưa được thấu hiểu. Kết quả là sự trân trọng và thấu hiểu nhiều hơn thay vì né tránh vấn đề.

Trong khởi nghiệp, công việc, dự án:

Thay vì lạc quan thái quá, bạn nhìn trước những điều có thể khiến dự án đổ vỡ: sai mô hình, thiếu khách hàng, không có nguồn lực dự phòng, đội nhóm thiếu gắn kết,…Đó là lý do mô hình này có thể giải quyết các thiên vị định kiến vì hầu như chúng ta không thấy những rủi ro này vì quá tự tin vào kế hoạch của mình.

Đây là cách “gãy” trên giấy thay vì gãy ngoài đời thật.

Trong đàm phán & bán hàng:

Người bán hàng giỏi có thể sử dụng kỹ thuật “tưởng tượng tiêu cực” giúp khách hàng thấy rõ điều họ sẽ mất nếu không hành động (không mua, không đổi mới, không đầu tư…) → Tác động đến cảm xúc, thúc đẩy hành vi mạnh mẽ hơn.

Triết lý khắc kỷ & Pre-Mortem

Trong triết lý khắc kỷ (Stoicism), có một kỹ thuật tương tự gọi là “negative visualization” tưởng tượng bạn mất đi những điều mình đang có (người thân, sức khỏe, sự tự do,…).

Kết quả: bạn sống với sự trân trọng, biết yêu quý hiện tại, và giảm bớt kỳ vọng không thực tế.

Mô hình Pre-Mortem không phải để khiến bạn lo lắng hay mất tinh thần.

Nó giúp bạn sống tỉnh táo, hành động chủ động và bớt ngây thơ trong một thế giới đầy rủi ro.

Mình thấy đây là một trong những công cụ đơn giản mà cực kỳ mạnh mẽ, đặc biệt dành cho những người đang chuẩn bị bắt đầu một điều quan trọng.