Locus of Control: “niềm tin số phận” hay “trách nhiệm nội tại”

Năm 18 tuổi, mình tin rằng “Everything happens for a reason” → Mọi chuyện xảy ra đều có lý do của nó.

Bây giờ, mình lại tin rằng “The reason everything happens is me” → Lý do mọi chuyện xảy ra, chính là bản thân mình.

Trước kia, khi đậu một kỳ thi hay rớt một cơ hội, mình thường cho rằng là do may mắn trúng tủ, xui thì lạc đề. Mình tin vào nhân quả, duyên phận và số mệnh, những điều có phần mơ hồ và nằm ngoài tầm kiểm soát. Mình cũng từng đổ lỗi cho hoàn cảnh, so sánh với những người bạn cũng gặp khó khăn, rồi thỏa hiệp với chính mình rằng: “Thôi thì ai cũng thế cả.” Chính cái tôi “bự chảng” ấy khiến mình không chịu thay đổi cách tiếp cận và thế là… dậm chân tại chỗ.

Cho đến khi mình gặp một khái niệm đơn giản mà thay đổi góc nhìn của mình: Locus of Control – “Trung tâm điểm kiểm soát”.

Locus of Control là gì?

Locus of Control là niềm tin về cội nguồn điều khiển cuộc sống của bạn, từ bên ngoài hay ở bên trong?

External Locus of Control – Trung tâm kiểm soát bên ngoài

Bạn tin rằng mọi thứ xảy ra là do ngoại cảnh: vận may, người khác, số phận, thời thế…

  • “Tôi không thành công vì năm nay thầy bói nói xuii”
  • “Tôi không làm được bài vì đề khó hơn mọi năm”
  • “Tôi không thích người đó vì họ quá ích kỷ”

Bạn chỉ là người bị cuốn theo hoàn cảnh, bị động trong chính đời sống của mình.

Internal Locus of Control – Trung tâm kiểm soát bên trong

Bạn tin rằng chính lựa chọn, hành động và tư duy của mình là thứ định hình kết quả.

  • “Tôi kinh doanh chưa thành vì sản phẩm chưa chạm đúng nhu cầu”
  • “Tôi không làm tốt bài vì chỉ học lý thuyết mà chưa luyện tập”
  • “Tôi không ưa bạn ấy, có thể vì tôi chưa hiểu điều gì khiến họ trở nên như vậy”

Ở góc nhìn này, bạn là người chịu trách nhiệm chính cho cuộc đời mình và đó là nơi những cải tiến bắt đầu

Không phải cái gì đúng hơn mà chọn cái gì hữu ích hơn

Có thể đúng là “số phận” bạn cần thất bại vài lần để học được bài học quý giá. Nhưng điều quan trọng không nằm ở chuyện “số phận có thật không”, mà là góc nhìn nào giúp bạn phát triển và tiến về phía trước?

Locus of Control không chỉ là lý thuyết mà là một model cực kỳ thực tế, giúp bạn nhận diện đâu là điều bạn có thể kiểm soát, và từ đó có những bước cản thiện.

Kết nối với chủ nghĩa khắc kỷ (Stoicism)

Một phương pháp mình học được là chia mọi điều thành 3 phần theo mức độ kiểm soát

Mức độChẳng hạn
Control (hoàn toàn kiểm soát)Mục tiêu cá nhân, tư duy, lựa chọn, phản ứng, cảm xúc
Half control (kiểm soát 1 phần)Sức khỏe, sự thành công, các mối quan hệ
Non control (không kiểm soát)Thái độ người khác, thời tiết, dư luận, số phận

“Focus on what you can control and set internal objectives to manage semi-controllable factors as effectively as possible. For aspects that are beyond your control, let them unfold naturally and enjoy the process.”

Tức là: Tập trung toàn lực vào những gì ta kiểm soát, chủ động cải thiện những gì ta có ảnh hưởng một phần và buông bỏ những gì không thuộc về kiểm soát của mình.

Đừng ngại gửi suy nghĩ của bạn về mô hình này ở phần bình luận bên dưới nhé!