First Principle Thinking: Chúng ta có thật sự biết mình đang làm gì?

Hồi nhỏ, mình là một đứa “học sinh giỏi”. Mình rất giỏi học vẹt. Một đoạn văn về Vũ Nương nói chuyện với bé Đản, nếu cô bảo mình học, mình sẽ thuộc làu làu. Một công thức vật lý về trọng lượng, áp suất,… khoảng vài chục câu trắc nghiệm tính ra đáp án đúng, với mình, cũng chẳng khó.

Nhưng khoảnh khắc nhận được điểm 10 đầy tự hào đó, mình lại chẳng hiểu gì về cảm xúc thật sự của Vũ Nương. Cũng không hiểu trọng lượng là gì, vì sao lại có công thức đó.

Có lẽ vì đã quá quen với việc thực hành, lặp lại theo một trật tự có sẵn, nên mình chẳng bao giờ đặt câu hỏi về bản chất của vấn đề. Đến khi được quyền tự do lựa chọn, tự do “đúc cái khuôn” cho riêng mình, thay vì sử dụng khuôn mẫu của người khác, thì mình lại loay hoay, không biết bản thân có hình dạng như thế nào.

First Principle Thinking

Đây là một mô hình nổi tiếng mà Elon Musk thường nhắc đến. Nó khuyến khích chúng ta, khi đối diện với một vấn đề phức tạp, hãy phá vỡ nó thành những cấu trúc cơ bản nhất (những nguyên lý nền tảng), rồi từ đó xây dựng lại giải pháp.

Ví dụ:

Nhiều người cho rằng xe điện rất đắt, vì pin lithium-ion quá đắt đỏ. Hầu hết các công ty chỉ chấp nhận điều này như điều hiển nhiên và cố gắng làm giảm giá bằng cách tối ưu dây chuyền.

Nhưng Musk đặt câu hỏi: Pin thực chất được cấu thành từ những gì? Nếu tách nhỏ ra từng nguyên tố (nhôm, nickel, lithium, than chì…) và tính toán lại giá thành, thì có thể thiết kế lại pin và giảm giá tận gốc.

Mô hình này không chỉ giúp chúng ta tìm ra giải pháp từ những điều căn nguyên nhất, mà còn giúp mình nhận ra một điều: việc hiểu rõ bản chất, ý nghĩa của một việc mình đang làm, là thứ vô cùng quan trọng để ta biết tận dụng thời gian của mình tốt hơn.